Twee primitieve samenlevingen

Aandelenmarkten springen de laatste weken alle kanten op, en dat maakt sommige beleggers heel nerveus. Een belegger liet ons weten te willen wachten op rustigere tijden en zijn gehele portefeuille te hebben verkocht - een dag voor een van de beste beursdagen in decennia...

Wat beurzen op de korte termijn zullen doen, weten we niet. Op langere termijn tenderen ze opwaarts, verklaard door de onderliggende waardecreatie. Nieuwe recordstanden zijn kortom op ieder moment simpelweg een kwestie van tijd, ook nu.

De nerveuze stemming hangt samen met het Amerikaanse plan tot het al dan niet invoeren van forse importtarieven. Hoe hiervoor het Amerikaanse handelsbalanstekort is bepaald, is nogal frappant (de export van diensten is bijvoorbeeld vergeten). Maar wanneer er structureel meer geconsumeerd dan geproduceerd wordt, is dat wel degelijk een probleem. Een mooi voorbeeld ter verduidelijking:

Werkers en Genieters

Stelt u zich twee primitieve samenlevingen voor - die van de Werkers en die van de Genieters - met beide een gesloten economie. Beide samenlevingen zijn zelfvoorzienend en de mensen werken in beide ongeveer even hard.

Opeens besluiten de Werkers om meer te gaan werken. Het overschot van wat de Werkers nu extra produceren, wordt verkocht aan de Genieters, die daarvoor betalen met hun eigen 'Geniet-munt'. De Genieters consumeren vanaf dit moment meer dan ze zelf produceren.

De Werkers zijn niet gek. Zij gebruiken de gestaag groeiende berg 'Geniet-munten' om schuld (obligaties) van de Genieters te kopen - en ook land.

Na verloop van tijd - dit kan best een generatie later zijn - hebben de Genieters een grote schuld opgebouwd bij de Werkers. Bovendien zijn de Werkers intussen eigenaar van het land. De Genieters moeten nu niet enkel rente aan de Werkers betalen, maar ook pacht om 'hun' land te mogen bewerken.

De gangbare oplossing voor de hoge verplichtingen van de Genieters zou zijn om geld bij te drukken om zodoende de inflatie op te voeren. Maar dit heeft weinig zin: de Werkers zijn immers ook de eigenaren van het land van de Genieters.

Zonder dat sprake was van oorlog, is het land van de Genieters in handen gekomen van de Werkers. Toekomstige generaties van de Genieters zullen hard moeten werken om rente te betalen en schulden af te lossen. En dat zal niet meevallen, aangezien ook het land in bezit is van de Werkers. Wat voor een persoon geldt, geldt eveneens voor een land: wanneer structureel meer geconsumeerd dan geproduceerd wordt, is verarming uiteindelijk het gevolg...